Met de inrichting van een permanente tentoonstelling over Pierre Cuypers in het Stedelijk Museum Roermond brengt ontwerper Maurice Mentjens deze invloedrijke architect terug naar onze tijd.

Pierre Cuypers, geboren en getogen in Roermond, is Nederlands bekendste en invloedrijkste negentiende-eeuwse architect. Als devoot katholiek omarmde hij de bouwkundige principes van de gotiek, de middeleeuwse bouwstijl die hij als ‘waarachtig’ en eerlijk beschouwde, omdat de constructie zich duidelijk af laat lezen aan de onderdelen van het bouwwerk. Cuypers was bevriend met Viollet-le-Duc en met Pugin, de grondleggers van de neogotiek, en deelde met hen een rationele benadering van de constructie van gebouwen. Op zijn reizen bestudeerde Cuypers de bouwkundige principes van gotische bouwwerken en paste de opgedane kennis in zijn eigen praktijk toe. Het maakte Cuypers een voorloper van het moderne bouwen, ervan overtuigd dat vorm uit functie moest voortkomen. Cuypers is bij het grote publiek vooral bekend van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam en van de Ridderzaal in Den Haag. Ook ontwierp hij zeker zeventig kerken in Nederland en het buitenland.

Het Stedelijk Museum Roermond is gevestigd in een prachtig pand uit 1853 dat Cuypers oorspronkelijk voor zichzelf ontwierp als dubbel woonhuis met aan weerszijden werkplaatsen. Die ruimte had hij nodig voor zijn bloeiende bedrijf - in 1860 had hij al zeventig mensen in dienst. In 1931 werd het pand uitgebreid en een jaar later opende prinses Juliana het als gemeentelijk museum. Het museum heeft zich sindsdien geconcentreerd op kunst, cultuur en geschiedenis van Roermond en omgeving, met het accent op Cuypers.

Het Stedelijk Museum Roermond vroeg ontwerper Maurice Mentjens om voor vier zalen op de eerste verdieping een nieuwe, vaste presentatie over Cuypers te ontwerpen, met de idee Roermonds beroemdste telg terug te brengen naar deze tijd. Daarbij kon Mentjens putten uit een schat aan historisch materiaal.

Mentjens heeft het werk en leven van architect Cuypers gerangschikt in vier thema’s die elk hun eigen kamer en kleur hebben - Passie (rood), Theorie (geel), Spiritualiteit (blauw) en Business (grijs). Elke ruimte verbeeldt Cuypers’ leven en werk vanuit een bepaalde invalshoek. De presentatie is helder van opzet en eigentijds, thema en kleur zijn consequent uitgewerkt. De ruimten zijn monochroom met wanden, plafond en zonneschermen in één kleur. De wanden rondom fungeren als informatiedrager, de bezoeker wordt haast letterlijk door het thema omgeven.

De thema’s Passie en Business zijn volledig uitgewerkt, Spiritualiteit en Theorie zijn alleen in ontwerpfase te zien.

Passie - rood

Rood staat voor de passie van Cuypers, een gedreven mens met vele talenten. In deze ruimte is Cuypers’ omvangrijke oeuvre chronologisch en topografisch verbeeld. De wanden zijn bedekt met een opsomming van zijn werk in teksten en foto’s. Op een grote topografische kaart van Nederland duiden tientallen pinpoints, met daarop afbeeldingen, treffend de vele projecten die Cuypers door het land heen heeft verwezenlijkt.

Theorie/vernieuwing - geel

Deze zaal laat de ideeën zien die invloed op Cuypers hebben gehad. Cuypers bestudeerde middeleeuwse gotische bouwwerken en paste de opgedane kennis over constructie in zijn eigen praktijk toe. Daarbij schuwde hij de toepassing van moderne materialen niet - hij was een van de eersten in Nederland die staalconstructies gebruikte. Cuypers speelde, zeker in technisch opzicht en in de manier waarop hij zijn bedrijf voerde, een rol als voortrekker. In de gele kamer hangen zijn inspiratiebronnen als kunstwerken aan de wanden.

Business/industrie - grijs

De grijze kamer verbeeldt de zakelijke kant van Cuypers, een veelzijdige en moderne ondernemer. Cuypers ontwierp niet alleen gebouwen, maar ook interieurs - meubels, lampen, heiligbeelden - en introduceerde een nieuwe traditie van vakmanschap. Deze ruimte belicht hoe het eraan toe ging in de werkplaatsen en hoe het werken op bestelling in elkaar stak. Opdrachtgevers konden uit catalogi beelden kiezen en het formaat en voorkomen naar wens aanpassen. De tientallen nissen met beelden en ornamenten die de wanden bedekken, staan symbool voor de grote productiviteit van de werkplaats.

Spiritualiteit - blauw

In de intens blauwe kamer draait het om het geloof, de belangrijkste peiler in leven en werken van de devoot katholieke Cuypers; zijn werk omvat vele religieuze bouwwerken en objecten. De zaal heeft een sacrale, mystieke uitstraling. Voor twee tegenover elkaar geplaatste spiegelende wanden zijn beelden opgehangen met elk een verlicht aureool. De beelden worden door de spiegeling tot in het oneindige weerkaatst. De bezoeker, omgeven door ontelbare zwevende heiligen met hun stralende aureolen, wordt deel van de vervreemdende, eindeloze blauwe ruimte.